Powietrzne pompy ciepła zdobywają coraz większą popularność jako niskoemisyjne i efektywne źródła ogrzewania domów jednorodzinnych. Ich rosnąca dostępność oraz atrakcyjne programy dofinansowania skłaniają inwestorów do wyboru tego rozwiązania zarówno w nowym budownictwie, jak i przy termomodernizacji starszych budynków. Jednak jednym z najczęściej popełnianych błędów przy zakupie urządzenia jest przewymiarowanie – czyli wybór pompy ciepła o zbyt dużej mocy grzewczej względem zapotrzebowania budynku.
Dobór pompy ciepła – dlaczego precyzja ma znaczenie?
W odróżnieniu od tradycyjnych kotłów grzewczych, pompa ciepła jest urządzeniem, którego sprawność zależy w dużym stopniu od warunków pracy. Przewymiarowanie pompy prowadzi do pracy w trybie krótkich cykli (tzw. short-cycling), obniżenia efektywności sezonowej (SCOP), szybszego zużycia sprężarki oraz wzrostu zużycia energii elektrycznej. Z kolei zbyt mała pompa może nie pokryć zapotrzebowania cieplnego budynku w mroźne dni, co prowadzi do konieczności wspomagania ogrzewania grzałkami elektrycznymi.
„Dobra pompa ciepła to nie ta największa, lecz ta najlepiej dopasowana do parametrów budynku” – podkreśla mgr inż. Artur Nowak, audytor energetyczny i projektant instalacji HVAC z ponad 20-letnim doświadczeniem. – „Precyzyjne określenie zapotrzebowania cieplnego jest podstawą efektywnej pracy całego systemu. Przewymiarowanie może skutkować wyższymi rachunkami i skróceniem żywotności urządzenia”.
Skąd brać dane do doboru?
Aby dobrać pompę ciepła optymalnie, należy wykonać bilans cieplny budynku, uwzględniając:
-
lokalizację i strefę klimatyczną (np. Suwałki vs Wrocław),
-
powierzchnię użytkową,
-
jakość izolacji przegród (ściany, dach, podłogi),
-
rodzaj wentylacji (grawitacyjna, mechaniczna z rekuperacją),
-
typ ogrzewania (podłogówka, grzejniki),
-
zapotrzebowanie na ciepłą wodę użytkową.
Dla dobrze ocieplonego budynku o powierzchni 150 m² z wentylacją mechaniczną, zapotrzebowanie na ciepło wynosi zazwyczaj 5–7 kW. Taka wartość jest w pełni wystarczająca do doboru pompy ciepła bez zbędnego „zapasu”.
Przykład złego doboru: dom 150 m² i pompa 12 kW
Pan Andrzej z Mazowsza postanowił zainwestować w powietrzną pompę ciepła. Z obawy przed niedogrzaniem domu w czasie mrozów, zdecydował się na urządzenie o mocy 12 kW, mimo że audyt energetyczny wykazał, że dom potrzebuje 6,5 kW.
Skutki przewymiarowania:
-
❌ Pompa pracowała przez większość czasu w krótkich cyklach (np. 5–10 minut co kilkanaście minut), co doprowadziło do:
-
spadku sprawności SCOP (z projektowanego 4,2 do rzeczywistego 2,9),
-
wzrostu zużycia energii o ponad 20% względem kalkulacji,
-
hałaśliwej pracy jednostki zewnętrznej (częste uruchomienia wentylatora i sprężarki),
-
pierwszej awarii sprężarki po 3 sezonach grzewczych.
-
-
❌ Koszt urządzenia i osprzętu był wyższy o ok. 8000 zł w porównaniu z modelem 7 kW.
-
❌ Rachunki za prąd były o 600–700 zł wyższe rocznie niż w przypadku dobrze dobranej pompy.
Mit: „lepiej mieć zapas mocy”
Wielu inwestorów kieruje się przy wyborze pomp ciepła zasadą „lepiej mocniejsza niż za słaba”. Niestety, to mylne podejście – pompa ciepła nie działa jak kocioł węglowy czy gazowy, który pracuje na żądanie. Nowoczesne urządzenia inwerterowe dostosowują swoją pracę do bieżącego zapotrzebowania, ale w określonym zakresie modulacji. Jeśli urządzenie ma zbyt wysoką moc minimalną, nie będzie w stanie efektywnie pracować przy niewielkim zapotrzebowaniu (np. wiosną lub jesienią).
„Pompa inwerterowa o zbyt dużej mocy nie moduluje się efektywnie – szybko osiąga zadane temperatury i się wyłącza. To nieefektywna praca i szybsze zużycie sprzętu” – mówi inż. Jerzy Marek, specjalista ds. pomp ciepła z firmy szkoleniowej Proterm HVAC.
Czy warto mieć lekki zapas?
Tak, lekkie przewymiarowanie – rzędu 10–15% – może być akceptowalne, zwłaszcza jeśli w domu mieszka więcej osób (większe zużycie CWU), dom ma wyższą kubaturę, lub właściciel planuje dobudowę pomieszczeń w przyszłości. Ale nie powinno to być oparte na przypuszczeniach – tylko na realnych danych i analizie cieplnej.
Jak uniknąć błędów?
✅ Zleć wykonanie OZC (obliczeń zapotrzebowania cieplnego) – kosztuje od 300 do 700 zł, ale pozwala zaoszczędzić tysiące.
✅ Korzystaj z usług projektantów i instalatorów mających doświadczenie z pompami ciepła.
✅ Wybieraj urządzenia z inwerterem – łatwiej dopasowują się do warunków pracy.
✅ Unikaj zakupów „z katalogu” bez audytu – każdy dom jest inny.
✅ Nie kieruj się tylko „ceną za kW” – liczy się sprawność sezonowa i jakość montażu.
Podsumowując: nie większa, a lepsza
Powietrzna pompa ciepła to urządzenie, które powinno być dobierane precyzyjnie, a nie „na oko”. Większa moc nie daje większego komfortu – przeciwnie, może oznaczać niższy komfort, większe koszty i szybsze zużycie urządzenia. Optymalny dobór to klucz do oszczędności i niezawodności systemu grzewczego.