Jeden z projektów wiodących na Festiwalu Designu w Londynie, MultiPly, to wyrazista zapowiedź zmian w budownictwie z paneli CLT wykonanych z amerykańskiego drewna liściastego. Dziennikarz Mike Jeffree rozmawia z architektem Andrew Waugh o twórczym i praktycznym podejściu do projektu, dzięki któremu powstała ta konstrukcja.
Pracownia Waugh Thistleton Architects stworzyła MultiPly we współpracy z inżynierami z ARUP i Stowarzyszeniem Handlowym Amerykańskiego Przemysłu Drewna Liściastego (AHEC). Zdaniem Andrew Waugh, głównym celem tego projektu jest „otwarcie debaty publicznej na temat sposobów zapobiegania zmianom środowiskowym poprzez zastosowanie innowacyjnych i przystępnych cenowo rozwiązań konstrukcyjnych”.
Konstrukcja składa się z 17 połączonych ze sobą modułów, wykonanych łącznie ze 102 paneli z drewna klejonego warstwowo (CLT) o długości 2,6 m i grubości 60 mm oraz 100 mm, które zostały wyprodukowane w szkockich zakładach Construction Scotland Innovation Centre (CSIC).
Przełomowy charakter MultiPly dodatkowo podkreśla wykorzystanie tulipanowca, jednego z najobficiej występujących, a tym samym najbardziej zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju gatunków amerykańskiego drewna liściastego. Do tej pory panele CLT produkowane były z drewna iglastego, jednak AHEC coraz częściej testuje i promuje stosowanie w tym celu drewna liściastego, właśnie ze względu na jego wyjątkowe właściwości i związane z tym korzyści dla środowiska. Jednym z projektów zrealizowanych przez AHEC w ostatnich latach był nowy ośrodek Maggie’s Centre w Oldham, powstały we współpracy z pracownią dRMM i firmą ARUP. Otwarte w 2017 roku centrum jest pierwszym na świecie budynkiem w całości wykonanym z paneli CLT z drewna liściastego, przy czym wnętrze jest także wykończone panelami CLT z tulipanowca.
Andrew Waugh (AW): Maggie’s Centre to piękny budynek, który z pewnością wpłynął na naszą pracę przy MultiPly. Bardzo nam zależy, aby ten materiał znalazł dalsze zastosowania, np. poprzez uwzględnienie go w prefabrykowanych konstrukcjach modułowych, którymi od dawna jako pracownia się interesujemy.
Mike Jeffree (MJ): Wasza pracownia zrealizowała 20 projektów z paneli CLT i zaprojektowała pierwszy na świecie wysoki budynek mieszkalny z tego materiału, Murray Grove Tower w Londynie. Kiedy i dlaczego zainteresowaliście się konstrukcjami z drewna, a w szczególności drewnem klejonym krzyżowo?
AW: Wraz z moim partnerem z pracowni Anthonym Thistletonem zaprojektowaliśmy pierwszy budynek z CLT w 2003 roku i od razu zafascynował nas ten materiał. Coraz bardziej pochłaniała nas idea zrównoważonego rozwoju, dlatego też koncepcja budowania bez stali i betonu wydała nam się niezwykle atrakcyjna. Chodziło nam też o poczucie kontroli – architekci często czują frustrację podczas pracy z konwencjonalnymi materiałami, ponieważ realizacja nie zawsze odzwierciedla projekt; zwłaszcza beton jest bardzo nieprecyzyjnym materiałem. Stąd u nas taki entuzjazm, gdy pomyśleliśmy o stworzeniu budynku prefabrykowanego w ściśle kontrolowanych warunkach, idealnie zgodnego z projektem, wykonanego z odnawialnych materiałów dostarczonych na miejsce w panelach, łatwych do złożenia przy pomocy wkrętarki akumulatorowej.
MJ: Co stanowiło dla Was inspirację dla sposobu wykorzystania paneli CLT w Waszych projektach?
AW: Wielka Brytania nie może pochwalić się praktycznie żadną tradycją w wykorzystaniu CLT, i w przeciwieństwie do niektórych naszych kolegów z kontynentu, nie otrzymaliśmy żadnego wsparcia ze strony rządu ani ze strony klientów – na 20 zaprojektowanych przez nas budynków z paneli CLT, tylko dwóch klientów zażyczyło sobie realizację w drewnie, a pozostałych musieliśmy do tego namawiać! Pomimo niesprzyjających okoliczności nauczyliśmy się, w jaki sposób maksymalnie wykorzystywać ten materiał. To było raczej podejście w stylu Nissana Leaf niż Tesli, jednak dziś możemy spokojnie powiedzieć, że dysponujemy łatwą do pozyskania, wydajną, przystępną cenowo i piękną odpowiedzią na problemy środowiskowe spowodowane użyciem betonu i stali w budownictwie.
MJ: Wasza praca przyciąga coraz większą uwagę branży budowlanej. Pracowaliście przy systemach konstrukcji drewnianych dla takich firm jak Swan Housing, Vastint czy L&G. Co jest przyczyną takiego wzrostu zainteresowania?
AW: Być może fakt, że zarówno w architekturze, jak i w budownictwie ciężar odpowiedzialności coraz bardziej przesuwa się poza granicę wymogów klienta. Nasze działania mają coraz większy wpływ na społeczność, dlatego konieczne jest zrozumienie kontekstu, w którym sytuujemy budynki. Coraz częściej musimy także brać pod uwagę kwestie środowiskowe i towarzyszące im zmiany klimatyczne. Architekci, którzy pomijają te aspekty nie wykonują swojej pracy w sposób prawidłowy. Niedługo politycy zorientują się w sytuacji i ze zdumieniem odkryją, że zagadnienia dotyczące środowiska i klimatu rodzą konkretne obawy. Znaczna część emisji gazów cieplarnianych wiąże się z wykorzystaniem betonu i stali, ponieważ proces konstrukcyjny wykorzystujący tylko te materiały jest długotrwały i nieefektywny. Do tego dochodzi kryzys mieszkaniowy, na który nikt jak dotąd nie znalazł sensownego rozwiązania. Konstrukcje modułowe z prefabrykowanego drewna stanowią odpowiedź na oba te problemy, czyli zarówno kwestie środowiskowe, jak i braki mieszkaniowe, oferując jednocześnie lepsze warunki do życia.
MJ: Pracownia Waugh Thistleton w coraz większym zakresie korzysta z szerokiej gamy produktów z przetworzonego drewna, takich jak klejony warstwowo fornir z drewna iglastego i liściastego, klejonka i płyty OSB, a także panele CLT z drewna iglastego oraz iglastego łączonego z liściastym. Co nowego mogą wnieść panele CLT z drewna liściastego?
AW: Stowarzyszenie AHEC skontaktowało się z nami, mówiąc że dysponuje materiałem, który jest jeszcze niedopracowany, prosząc o zbadanie jego możliwości. Tulipanowiec to piękne drewno liściaste o lepszym stosunku wytrzymałości do masy niż świerk, który zazwyczaj jest wykorzystywany w panelach CLT. To z kolei oznacza większe możliwości przy zastosowaniu mniejszej ilości materiału. Nie uważamy jednak, że panele CLT z drewna liściastego staną się konkurentami sklejki CLT z drewna iglastego – nasza wizja budowania z drewna zakłada łączenie tych materiałów. Czasami lepsze będą panele CLT z drewna iglastego, na przykład ze względu na akustykę czy izolację termiczną, a czasami, zwłaszcza gdy potrzeba będzie mniejszej ilości materiału, bardziej odpowiednie będzie drewno liściaste, jak w przypadku MultiPly. Naszym celem jest poszerzenie oferty produktów do budownictwa z drewna i zwiększenie ich konkurencyjności w stosunku do innych materiałów.
MJ: AHEC stworzyło szereg narzędzi do kontrolowania wpływu amerykańskiego drewna liściastego na środowisko, takich jak profil środowiskowy, który wylicza emisję dwutlenku węgla i ogólny wpływ na środowisko podczas transportu drewna. Powstał też kalkulator, dzięki któremu można sprawdzić, w jakim czasie przyrasta określona objętość danego gatunku drewna. Czy jako architekci uważacie te narzędzia za przydatne?
AW: Oczywiście! Wybór materiałów konstrukcyjnych w coraz większym stopniu podyktowany jest ich wpływem na środowisko – informacje zebrane przez AHEC w tym zakresie odzwierciedlają stan faktyczny, jednocześnie stanowiąc niezwykle intrygujący materiał. To doskonały przykład, jak dotrzeć z informacją do branży architektonicznej i budowlanej.
MJ: Udało Wam się zebrać opinie od osób mieszkających w Waszych budynkach z drewna – czego się dowiedzieliście?
AW: Aktualnie prowadzimy duże badanie dotyczące wrażeń z mieszkania w Barclay Homes oraz Sheffield University i uzyskane dotychczas informacje są bardzo pozytywne. Często prowadzę rozmowy przed budynkiem Murray Grove, a wówczas mieszkańcy chętnie przekazują z balkonów swoje uwagi, np.: „Nigdy nie słychać moich sąsiadów” albo „Nawet nie muszę włączać ogrzewania”. Sam mieszkam w domu zbudowanym z paneli CLT, a ponieważ ma on niską masę termiczną, dom utrzymuje komfortowe ciepło w ciągu dnia i chłód w nocy. Uwielbiam to.
MJ: Czy dostrzegasz dodatkowe korzyści wynikające z użycia paneli wyprodukowanych przez CSIC, względem tych wykonanych przez bardziej znanego producenta z Europy?
AW: Zarówno nasza pracownia, jak i biuro ARUP miały okazję do ścisłej współpracy z CSIC, co pozwoliło na dopasowanie paneli do potrzeb projektu. W ten sposób chcieliśmy także okazać wsparcie i zachętę innym producentom paneli CLT i produktów z prefabrykowanego drewna w Wielkiej Brytanii. Naszym zdaniem może to mieć pozytywny wpływ na rozwój rynku. Kalkulacja AHEC wykazała ujemny ślad węglowy amerykańskiego drewna liściastego, pomimo konieczności transportu drewna przez Atlantyk, a wykonanie produktu końcowego tu na miejscu dodatkowo przyczynia się do jego pozytywnego oddziaływania na środowisko.
MJ: Warta 45 mln funtów przebudowa Dziedzińca Sacklerów wykonana przez firmę AL_A Architects oznacza, że pawilon MultiPly stanął na dachu nowej galerii podziemnej. Czy to w jakimś stopniu utrudniło realizację projektu?
AW: Ściśle współpracowaliśmy z ARUP, aby zapewnić równomierny rozkład ciężaru konstrukcji, ale i tak jest ona relatywnie lekka i wytrzymała, ponieważ nie posiada fundamentów. Jak widać, właściwości paneli CLT okazały się tu niezwykle przydatne.
MJ: Czy konieczne będzie monitorowanie liczby osób korzystających z MultiPly w tym samym czasie?
AW: Zarówno materiał, jak i sama konstrukcja są niezwykle wytrzymałe, więc ograniczeniem będzie raczej liczba osób, która zmieści się w środku, a nie ich waga.
MJ: Co jeszcze niesie ze sobą projekt MultiPly?
AW: Podkreśla szybkość i dokładność wznoszenia konstrukcji modułowych. Łączenia wykonane są cyfrowo, co gwarantuje idealne dopasowanie. Fakt, że konstrukcja posiada tylko dwa elementy ze stali dodatkowo wpływa na uproszczenie montażu, który dzięki temu nie trwał dłużej niż tydzień.
MultiPly wpłynie też na zmianę powszechnych uprzedzeń dotyczących wyglądu prefabrykowanych budynków, koncentrując się na ich kluczowych zaletach. Projekt nie przypomina typowych budynków modułowych, kojarzonych z identycznymi pudełkami z prefabrykatu – jest precyzyjnie dopasowany do konkretnego kontekstu pod względem wagi, kształtu i wysokości. Po Festiwalu będziemy mogli rozmontować całą konstrukcję i postawić ją w innym miejscu w zupełnie innej formie.